سیری در

سیره قرآن پژوهی کمالی (3)

جاء الحق: کتابخانه چهلستون مسجد جامع  تهران/ وزیری و 140صفحه.

این کتاب ردیّه ای است بر یاوه سرایی های علی دشتی در کتاب «بیست وسه سال» و دیگر شبهه افکنانی چون او. گرچه مولف محترم نامی از نویسنده آن کتاب موهن نبرده اما در مقدمه می نگارد:«اگر شیاطین انس و جن  به جای بیست و سه بار، بیست و سه هزار بار در بزنند، در را به روی ایشان نگشاییم[1]». این کتاب چنانکه در بالای صفحاتش ثبت است، دایره المعارفی قرآنی است که شبهات کتاب دشتی و دیگر شبهات همسنخ آن را در هفت بخش پاسخ می دهد. مباحث ذیل را می توان در این اثر مطالعه کرد: شناخت نیرنگ های معاندان، تهمت وجود تعارض در قرآن، القاء شبهه درباره احکام اسلام، حقوق زن و ... . تمام نسخ تنها چاپ کتاب برای زدودن شبهات «بیست وسه سال» به ایرانیان مقیم آمریکا اهداء شد.

ذکرُ المجرّبِ فی صُحُفٍ مطهرهٍ: انتشارات بخشایش/ رقعی و 125 صفحه.

این کتاب ذکری مجرب از آیات قرآنی و منقول از رسول اکرم (ص) و نوشته «محمد بن اسامه مصری» است. استاد پیدا شدن نسخه مخطوط آن را که داستانش مربوط به دوره غزنویان است، هم «دلیل کرامت موضوع کتاب[2]» و هم «از جمله توفیقات خود[3]» در سنّ نود و سه سالگی می دانست که به جهت مفید یافتن آن، اقدام به احیاء، تصحیح و تقدیم و سفارش بر نشر آن نمود؛ اما عمر ایشان یاری نکرد تا صورت مطبوع این اثر ارزشمند قرآنی را مشاهده کند. فصول هفگانه کتاب عبارتند از: «التحمیدات فی یوم الجمع؛ الحمدها در روز جمعه»، «الاستغفارات فی یوم السبت؛ استغفارات در روز شنبه»، «التسبیحات فی یوم الاحد؛ تسبیحات در روز یکشنبه»، «التوکلات فی یوم الاثنین؛ توکلات در روز دوشنبه»، «التسلیمات فی یوم الثلاث؛ سلام ها در روز سه شنبه»، «تهلیلات فی یوم الاربعاء؛ لا اله الّا الله ها در روز چهارشنبه»، «الدعاء ربّنا فی یوم الخمیس؛ ربّناها در روز پنج شنبه».

شناخت اجمالی آثار قرآنی مخطوط استاد:

تفسیر قرآن برای همه: به زبان فارسی و در 44 دفتر 100 صفحه ای است / سال 1372ش شروع و سال 1378ش به اتمام رسید/ از سال 1378ش تا 1382ش بررسی مجدد، مقابله، تنظیم و ویرایش آن با همکاری سید مجتبی مجاهدیان، پایان پذیرفت و همینک مراحل آماده سازی برای چاپ را پشت سر می گذارد.

این اثر، تفسیری است موجز و ساده و البته گویا و رسا که هر طیف، صنف و سنی می تواند مخاطب آن واقع شده و از آن بهرمند گردد. جدای از ساده نگاری و اختصارنویسی خاص نویسنده، مملوّ از عصاره های علمی، بدایع، تازه ها و آرای مفسر است و عاری از هرگونه اصطلاحات مغلق و تکلفات غیر ضرور و پیچیدگی های معمول و حاشیه روی های مشهور تفاسیر می باشد. این تفسیر محصول سال ها تحقیقات و تجربیات متراکم مفسر در امر پاسخگویی به نیازهای عمومی جامعه و به ویژه جوانان است که بی پیرایه عرضه می شود. پیشتر مقدمه آن به صورت مستقل و در 47 صفحه قطع رقعی منتشر گردید. مفسر عالیقدر در تفسیر هر دسته از آیات مقید به درج چند نکته بوده است: 1.آیات 2.ترجمه آیات؛ البته ترجمه ای تحت الفظی و متناسب با زبان مبداء. در این بخش تقیّد تام و تمام مترجم به کلمات و ساختار لفظی قرآن مشهود است. گرچه مفسر انتشار این نوع ترجمه ها را به صورت مستقل ـ ذیل یا مقابل آیات ـ به دلیل خوف از عدم فهم و احیاناً گمراهی خواننده، مناسب نمی داند، اما ارائه آن را در ضمن تفاسیر، راهگشا می شمارد. 3.واژگان (ترجمه و شرح مفردات). 4.روایات (البته ترجمه آنها). 5.تفسیر ترتیبی آیات. 6ـ تدبرات: عنوان برداشت های بی نفاد و پایان ناپذیر از آیات قرآن است که مفسر به قدر خود و وسع تفسیر به مواردی از آنها اشاره می کند.

صنایع (محسنات) بدیعیه در قرآن: به زبان فارسی و در 81 صفحه است. کوشش استاد در این اثر بر شمردن محسنات ادبی و صنایع بدیعیه موجود در قرآن و ارائه تعریفی مختصر از هر کدام است؛ زیرا آنگونه که خود در مقدمه اثر می نگارد: «صنایع بدیعیه قرآن دلیل اعجاز آن را قوی تر ساخته و شناخت این صنایع در شناخت عمیق تر قرآن کار سازترند». مؤلف از صنعت «براعت استهلال» تا «حسن ختام»، با بر شمردن 137 عنوان صنایع بدیعیه موجود در قرآن، به شرح مختصر هر کدام می پردازد.

 ابیات تفسیری مثنوی: یکی از آثار چهارگانه منتشر نشده استاد در رابطه با مولوی و مثنوی است. در این تحقیق مؤلف به استخراج ابیات تفسیری مثنوی پرداخته که در مجموع بالغ بر 1200 بیت می شوند.

جزوه علوم القرآن: جزوه ای است درسی و مختصر از مهمترین مباحث علوم قرآنی. استاد در بخش تأثیر قرآن بر شعر و ادب فارسی، فصلی را به تأثیر آیات الهی بر آثار ادبی و عرفانی جدش «آیت الله سید حسین ظهیرالاسلام دزفولی» اختصاص داده است.

مقاصد قرآن یا جمهوریت محمد(ص): این اثر ناقص، رهاورد سفر چند ماهه سال 1374 استاد به آمریکا است. هدف محقق در این کتاب، مقایسه ای اجمالی میان یک جمهوری واقعی که قرآن ترسیم کرده با جمهوری خیالی برخی از اندیشمندان ایده آلیست های غرب است.