1. «... در برابر این انسانها که با خود و با جهان در هماهنگی محض بودند، انسان خود را آسوده و اَمن و همنوا با ضرباهنگ هستی می یافت[...] این قشرـ که بی شکّ در حال نابودی است ـ دیگر در غرب وجود ندارد. در غرب، فضلاء، روشنفکران و دانشمندان بسیار برجسته ای داریم، اما «پیر فرزانه» نداریم؛ چراکه در غرب بین عقل و دل فراق افتاده است. (داریوش شایگان در گفتگو با رامین جهانبگلو، زیر آسمان جهان، ص75، ترجمه نازی عظیما، نشر فرزان، 1374) .

2. چون «حکیم» نام خداست؛ «... تِلْکَ آیَاتُ الْکِتَابِ الْحَکِیمِ» (یونس: 1 و لقمان: 2) و قرآن از «حکمت» به «خیرکثیر» تعبیر می کند؛ «[خدا] هر که را بخواهد حکمت مى‏بخشد، و به هر کس حکمت داده شود، به یقین‏، خیرى فراوان داده شده است...» (بقره/269)، رواست که واژه «حکمت» مستجمع معانی: حلم، علم، عدل، راستی، درستی، تهذیب، تدبیر، کیاست، سیاست، ... باشد. (رک: فرهنگ دهخدا و معین ذیل کلمه) پس بی رمز و راز نیست که «حکمت» در تعریف منطقیان، «علم به حقایق اشیاء» گفته آید.

3. «ترس[از] خداوند ابتدای حکمت است» (مزامیر، مزمور111 آیه10) این تعبیر حکیمانه شایان تأمل و قابل تطبیق با آموزه های اصیل اسلامی است و گواه صادقی است بر اثبات این مدعا که سیرابی هر دو از یک آبشخور است؛ و نیز دیگر تعابیر بکار رفته از حکمت در کتاب مقدس(عهد عتیق و جدید) همچون: «خوشا به حال کسی که حکمت را پیدا کند* و شخصی که فطانت را تحصیل نماید* زیرا که تجارت آن از تجارت نقره و محصولش از طلای خالص نیکو تر است* از لعل ها گرانبهاتر است و جمیع نفایس تو با آن برابری نتواند کرد*» (کتاب امثال سلیمان، باب سوم،14تا 16). و چه واقع نگرانه می فرماید: «حکمت از همه چیز افضل است؛ پس حکمت را تحصیل نما* [...]آن را محترم دار که تو را بلند خواهد ساخت* و اگر او را در آغوش بکشی تو را معظم خواهد گردانید* بر سر تو تاج زیبایی خواهد نهاد* و افسر جلال به تو خواهد بخشید*» (امثال سلیمان،باب چهارم، آیات 8تا10).

4.  استادم علامه کمالی(روّح الله روحه) مورخ 25/3/80 ، به خط استوارش مرا روایت کرد از استادش آیت الله سید حسین مفید(ره) و او از استادش، حکیم الهی آیت الله العظمی حاج شیخ محمدرضا معزّی (فقیه الاسلام مدبّر و زعیم مقتدر حوزات علمیه جنوب در اواخر عصر قاجار و اوایل عهد پهلوی، متوفی1312 خورشیدی، صاحب «کلمه التقوی»)، که فرمود: «ممارست در اخبار آل محمد(ص) «عقل ثانوی» به انسان می دهد. » سپس علامه کمالی در توضیح فرمود: عقل ثانوی همان «حکمت» است.

جالب است بدانید، آوازه صیتِ حکمت و تدبیر آقا شیخ محمدرضا چنان در افواه روزگار پیچیده بود که یکی از بزرگان اتباع انگلیسی که در جریان جنگ جهانی اول در ایران و مدتی در دزفول بسر می برد، در سفرنامه اش این شهر را ـ به عنوان نمونه ای از بلاد اسلامی ـ چنین توصیف می کند: دزفول سه چیز منحصر به فرد دارد که نظیر آن را در جای دیگر نمی توان یافت: یکی آب رودخانه دز [که از زردکوه بختیاری سرچشمه گرفته و زلال ترین رود کشور است] دوم کشیشِ حکیمی دارد که به درد صدارت عظمای بریتانیای کبیر می خورد [و به گزارش علی راجی: «کشیشی دارد که مغز او استعداد سلطنت را دارد» (علماء و روحانیت دزفول، ج 2، ص 722 )]، و سه دیگر ... [ این سخن بگذار تا وقت دگر!!].

به راستی این پیر فرزانه و به تعبیر فرنگی ها، «کشیشِ» کیّس، سیّاس، مدبّر، علیم، حلیم و خلاصه «حکیم»، فارغ التحصیل کدام دانشگاه و درآموز مکتب کدام فیلسوف و یا سیاستمدار بوده است؟!

5.     سحرگه ره  روی  در   سر  زمینی               همی  گفت این معما با قرینی

     که ای صوفی شراب آنگه شود صاف        که در شیشه بماند اربعینی(حافظ)

قال الرّسول(ص): «ما[مَن] اَخلصَ عبدٌ للهِ عزّوجلّ اربعینَ صباحاً [یوماً]الاّ جَرَت[ظهرت] ینابیعُ الحِکمَه مِن قلبهِ علیَ لسانهِ؛ بنده، خود را برای خدای عزّوجلّ، خالص نمی کند، مگر آنکه چشمه های حکمت از قلبش بر زبانش جاری می شود» (بحار الانوار، ج67، ص242، حدیث10 و 25 و نیز در جامع الاخبار،ص94)؛ آری:

   در پس آینه طوطی صفتم داشته اند       آنچه استاد ازل گفت بگو می گویم(حافظ)

خداوند «زملک تا ملکوتش حجاب» از دیدگان کسانی برمی گیرد که هماره کشیش نفس خویش می دهند و جز به ضرورت سخن نمی گویند اما چنانند که همواره از خاموشیشان گفتار می زاید و بر زبانشان، جز واژه گان پاک و کلمات طیبه و «حکمت» جاری نمی شود: «... واژه پاک، چونان درختی پاک است که ریشه اش پابرجا و شاخه ای سر برآسمان دارد. میوه اش را دمادم به اذن پروردگارش می دهد، و خداوند چنین مَثَل هایی برای مردم می زند تا پند گیرند» (ابراهبم: 24ـ25). این زنده دلان دیگر با دیده سَر نمی نگرند بلکه با چشم سِرّ می بینند و این طایفه دیگر به بصر محتاج نیستند، چراکه به بصیرت رسیده اند!

       منم  باده پیمای  آن دُرد نوشان           که بیعت  نکردند با خرقه پوشان

     به جز بی نشانی، نشانی ندارند         به ظاهر خموش و، به باطن خروشان(پروانه)      

6. حضرت امیر بیان، مولانا علی(ع) حکمت را گمشده مومن می داند (نهج البلاغه، کلمات قصار،80) و در خطبه ای می فرماید: «حکمت حیات دل مرده است!»( نهج البلاغه، خطب، 133) و سفارش اکید حضرت بر همنشینی با پیران فرزانه، فراهم نمودن اسباب احیای عقول مردم و در نتیجه حیات معقول جامعه است: «مجالسه الحکماء حیاه العقول و شفاء النّفوس». (غرر الحکم، باب صاحب الحکماء و العلماء، حدیث 9790).

7. و اما، خیر الکلام ما قلَّ و دلّ: 

           بسم الله الرحمن الرحیم           هست کلید در گنج حکیم (نظامی)

امام خمینی، نه چون دیگران

گفتگو با دکتر سیدحمید روحانی(1)

اشاره:

نامه حضرت امام خمینی(س) به سید حمید روحانی، سرآغاز عزم و اراده بانیان نظام نوپای جمهوری اسلامی در نگارش و تحلیل وقایع استثنایی تاریخ معاصر ایران و تدوین «منشور تاریخ نگاری انقلاب» گردید؛ انقلاب بی بدیلی که بیم آن می‌رفت در مسلخ اغراض نامحرمان و در معرض تحریف نااهلان ذبح شود.

استاد سید حمید روحانی(زیارتی) مورخ بی حب و بغض، از سال 1351 در نجف، عزم بر تدوین تاریخ قیام اسلامی ایران جزم نمود و در سال 1355 اولین جلد «نهضت امام خمینی» را در بیروت به دست چاپ سپرد. او از کوران مبارزه تا دوران تثبیت نظام، دمادم به آراستن و پیراستن خود در آیینه وجود امام مشغول بود و هرگز این توصیه پیر فرزانه انقلاب را از لوح ضمیر خود محو نکرد که: «از شما می‌خواهم هر چه می‌توانید سعی و تلاش نمایید تا هدف قیام مردم را مشخص نمایید»؛ و بر این باور پس از پیروزی انقلاب، مسئولیت‌های اجرایی پیشنهادی را نپذیرفت ‌و بنا به ضرورت به هیچ کاری جز ثبت تاریخ انقلاب نپرداخت؛ بجز آنکه در سال 1361 شمسی و به دستور رهبر انقلاب، ریاست مرکز اسناد ساواک را پذیرفت، آن هم در پاسخ به دغدغه امام در جلوگیری از نفوذ انجمن حجتیه در آن مرکز حساس.

«نهضت امام خمینی» در 4 جلد، «شریعتمداری در دادگاه تاریخ»، «منتظری در دادگاه تاریخ»، ریاست بنیاد تاریخ پژوهی ایران معاصر، مدیر مسئول فصلنامه تخصصی «15 خرداد» و ... تنها نمایی از چهره علمی ـ پژوهشی این محقق متعهد را به نمایش می‌نهند.

و اما؛ درک سال ها محضر استثنایی و محفل عرشی حضرت امام خمینی(ره) توسط دکتر روحانی، من و دوست فاضلم جناب حجت الاسلام حسین ارجینی را در اولین روز سرد و برفی سال 1386، ـ به سفارش ماهنامه معارف ـ به مجلس گرم و بی ریای او در بنیاد تاریخ پژوهی ایران معاصر کشاند تا رهاورد ما از آن گفتگو، بازخوانی قصه انقلابی باشد که نه مثل دیگر انقلاب‌هاست. اینک اولین قسمت از آن پیش روی شماست:

سید مجتبی مجاهدیان

متن کامل...

و گاه در رگ یک حرف خیمه باید زد

اشاره:

شب 19/2/87 در منزل برادر دانشمندم، آقا سید محمد کاظم کمالی، تابلو نوشته ای تحریری، نظرم را به خود جلب کرد. دورادور و قبل از خواندنش، از خوانایی و استواری خط، فهمیدم که قلم استادم علامه حاج سید علی کمالی دزفولی اعلی الله مقامه است.

آن نوشته، چنانکه در ذیل مطالعه خواهید فرمود، نامه ای است از آن مرحوم به نوه اش سید مسعود ـ فرزند سید محمد حسین ـ و مقیم آمریکا که در پای آن، تاریخ اوایل دهه شصت شمسی ثبت است. مخاطب شناسی علامه با در نظر گرفتن جوانی و دوری نوه اش از محیط نیا و آبا و اجدادی، اهمیت انتخاب به جای نصایح و توصیه های آن مرحوم را در قالب کلمات قصار و جملات کوتاه حکمت آموز، دوچندان می کند. با خواندن این نوشته به یاد گفته استاد بهاءالدین خرمشاهی می افتم که درباره نحوه افاضه علامه کمالی می فرمود: «سخنش یا بیان مقدمات یک استدلال بود و یا کلمات قصار».

نسخه ای از آن موجزنامه نغز و پرمغز را آقا سید محمد کاظم مرحمت کرد. دریغم آمد که آن را تقدیم مخاطبان فرهیخته و جوان خود نکنم:

هو

نور چشم گرامی

پسرِ پسرم سید مسعود کمالی

ایمان به خداوند سبب اعتماد به نفس است

سعی کن کاری را که آغاز می‌کنی تمام کنی

همیشه و همیشه دنیا برای هنرمندان فراخ و برای بی‌هنران تنگ است

اگر سحرخیز نیستی یک‌سوم تلاش تو بی‌اثر است

همنشینانی انتخاب کنی که بر امتیاز تو بیفزایند

در مشکلات هراس مکن و با توکل بر خدا چاره‌جو باش

همیشه متعلق به اصلی هستی که فرار از آن نه امکان دارد، نه سودمند است

دوستدار و دعاگوی تو پدر بزرگت

سیدعلی کمالی

8/11/1361

فاطمه؛ لیله القدر اهل بیت

سید مجتبی مجاهدیان

فاطمه لیله قدر انسان کامل است. در این باره حدیث شگفت صادق آل محمد صلوات الله و سلامه علیهم اجمعین در شأن جده اش زهرای مرضیه(س) شنیدنی است که فرمود: «مَن عَرف فاطمه حقّ معرفتها فقد اَدرک لیله القدر؛ هرکس فاطمه(س) را چنانکه باید و شاید بشناسد، براستی و درستی که شب قدر را درک کرده است»(تفسیر فرات کوفی).

تناسبات و تشابهات بسیار فاطمه با لیله القدر محل تأمل است. در اینجا ـ به اختصار ـ با نظر به سوره مبارکه قدر به برخی از آنها اشاره کرده و مستدعی است شما هم سعی کنید به برداشت ها و تدبرات بی نفادی از این دو منبع ـ ثقلین ـ دست یابید و تحفه های خود را جهت استفاده خوانندگان محترم وبلاگ ارسال فرمایید:

آغازین آیه شریفه سوره قدر چنین است که: «انّا انزلناه فی لیله القدر؛ همانا ما قرآن را در شب قدر نازل کردیم» یعنی شب قدر ظرف نزول است و  قرآن مظروف. آری چنانکه بر مبنای این آبه شب قدر، ظرف نزول قرآن صامت است، بر اساس حدیث شریف صادقی، حجر و دامن فاطمه زهرا نیز ظرف عروج انسان کامل و بلکه ظرف صعود قرآن ناطق(معصومین) می باشد.

در ادامه، قرآن تصریح دارد که شب قدر را چه کسی می تواند درک نماید؟: «و ما ادراک ما لیله القدر» و البته نیز کسی را یارای معرفت انسیه حوراء فاطمه زهراء نیست و که می تواند ادعای ادراک او کند؟! بانویی که نشان در بی نشانی دارد. پنهانی شب قدر و ناپیدایی قدر و حتی قبر فاطمه بی حکمت نیست. حدیث قدسی «لولاک» را به صورت کامل بخوانیم: «لولاکَ لما خلقت الافلاک و لولا علی لماخلقتک و لولا فاطمه لماخلقتکما؛ ای محمد(ص) اگر تو نبودی آسمانها ـ اشاره به عوالم وجودی است ـ را نمی آفریدم و اگر علی نبود تو را نمی آفریدم و اگر فاطمه نبود، هر دوی شما را نمی آفریدم»؛ طفیل هستی عشقند آدمی و پری / ارادتی بنما تا سعادتی ببری.

همچنان که یک شب معادل و بلکه برتر از سی هزار شب است: «لیله القدر خیر مِن اَلف شهر»، بدیهی است که زهرای مرضیه کوثر و چشمه جوشانی است که بهتر از همه امت است. لطیفه نهفته در آیه این است که «هزار ماه» احتساب عمر معمول یک انسان متوسط العمر است و برابر با 82 سال.

شب قدر، زمان آمد و شد ملائکه و جبرئیل امین به اذن پروردگارشان است: «تنزّل الملئکه و الروح فیها باذن ربهم مِن کل امر» و خانه فاطمه نیز به لسان ادعیه، منزل (محل نزول) وحی و محل فرود ملائکه و مأوا و ملجأ اولیاء الهی بوده و هست؛ « ... و مهبط الوحی و مختلف الملائکه».

و شبِ ـ کوتاه و چند ساعته ـ قدر چه نیکو شبی است: «سلام هی حتی مطلع الفجر» و حیات طیبه ـ اما مستعجل ـ فاطمی نیز چه نیکو حیاتی ابدی است  و ...

... و با گریه زمزمه کن:

گویند که چون خصم بر او راه گرفت

بر فاطمه راه، خصمِ گمراه گرفت

برخاست خروش از همه عالم که: بلال!

برخیز و برو اذان بگو ماه گرفت (مجاهدی)

بانوی آب و آینه در فضای مجازی

یا فاطمه! رنجی نیست؛ اگر زمین را از تو گرفته اند، آسمان زیر پای توست.(ع.صاد)

با ورود به فضای چند پایگاه مجازی فاطمی، عرض ارادتی به ساحت مقدس بانوی آب و آینه می کنیم:

http://www.yazahra.net

پایگاه وابسته به مرکز جهانی اطلاع رسانی آل البیت(ع) است که به سه زبان عربی، فارسی  و انگلیسی ارائه می شود.

http://www.fatemieh.com

که از 6 بخش مجزا شکل یافته است.

http://www.tebyan.net/index.aspx?pid=18666

ویژه نامه ای است مندرج در پایگاه جامع «تبیان.

و اما؛ بی لطف نیست اگر سری به پایگاه اطلاع رسانی حضرت فاطمه معصومه(س) به آدرس: http://www.masoumeh.com نیز بزنیم.

نگاهی به

هزار سخن در شناخت اسلام

مؤلف: آیت الله سیدعلی کمالی دزفولی

ناشر: فرهنگ مکتوب

نوبت چاپ: اول ـ 1386

قیمت: 6000 تومان

این اثر چنانکه از نامش پیداست، حاوی هزار نکته در شناخت دین مبین اسلام است؛«جمال یار نه چشم است و زلف و عارض و خال/ هزار نکته در این کار و بار دلداری است(حافظ)» که با نگاهی جامع و عمیق و زبانی ساده و روان و به دور از تصنع و تکلّف به خامه مفسر فقید قرآن علامه کمالی دزفولی به نگارش در آمده است. این کتاب می تواند منبع مفیدی برای استفاده اقشار مختلف ـ از هر صنف و سنّی ـ به ویژه نسل جوان دانشگاهی قرار گیرد.

گفتنی است که این کتاب محصول تراوشات مستمر فکری و ماحَصَل سال ها تدبّر و استنباط ذهن و فکر جوّال استاد از معارف ژرف و ناپیدای کتاب تدوین(قرآن) و دفتر تکوین(جهان) است که در این چند ماهه رخ از نقاب سال ها مجاهدت علمی استاد عیان کرده و در چنین هیأتی زیبا و فریبا عرضه شده است. اندیشه های تازه و بکری که هر کدام از آنها خود به تنهایی کتابی است در شناخت دین الهی و راه رستگاری؛ «می گویم و می آیمش از عهده برون»، اما افسوس و هزاران افسوس که دیگر استاد در میان ما نیست تا که کودک فکر خود را بدین شکل و شمایل در بغل گیرد.

کتاب علاوه بر دو مقدمة‌ موجز و مفصل به قلم سید مجتبی مجاهدیان در بیست صفحه و شامل سیری در سیره و آثار علمی پیر سرای قرآن پژوهی، دارای یک پیشگفتار و بیست و شش بخش و فهرست اعلام در واپسین قسمت آن است و در مجموع 527 صفحه را شامل می شود. برخی از بخش های بیست و شش گانه کتاب را می توان به قرار ذیل برشمرد: اسلام، تعریفات و کلیات، راه ثبوت عقیده، نشانه‌ها، کلیات حکمت عملی و تهذیب نفس، رهوار باد پیمای سلوک محبت، تدبیر منزل، سیاست مدن، شریعت (قانون)، عقود، نظام حکومت پیغمبر اسلام، قبسات القرآن.

چنانکه اشاره شد، این کتاب یک اثر استنباطی و تدبّری است نه یک کار صرف تحقیقاتی؛ لذا اگر چه نکات، برداشت و مستنبط از منابع چهار گانه دین می باشند اما مؤلف در بند ذکر منابع و دادن رفرنس های مکرر نیست و از این لحاظ به معنای حقیقی کلام می توان گفت که کتاب هزار سخن در شناخت اسلام یک تصنیف است نه یک تألیف؛ چنانکه نویسنده در سخن شماره(524) تصدیق می کند: «هرکس گمان می کند[در این مورد خاص] از پیش خود چیزی گفته ایم به کتاب «قرآن و مقام زن» [دیگر اثر مؤلف]رجوع کند تا بداند همه این مطالب مستند به قرآن و احادیث صحیص است و ....».

به هر روی مطالعه این کتاب خوشخوان و بی تکلف را به شما پیشنهاد می کنم و از باب جانپروری قصه ارباب معرفت، پنج نکته کوتاه از هزار نُکَت دلربای آن را با ذکر شماره حدیثتان می کنم:

(2) هرکس دیر تر از نظاره طبیعت خسته شود، انسانتر است. مکتشفینِ اسرار جهان، ناظران خستگی ناپذیر طبیعت اند.

(9) هر انسانی که بحث و کاوش را در توجیه مرگ و زندگی، در برنامه کار خود قرار نداده است، انسان نیست و آرمان او نمی تواند متعالی ترین آرمان ها باشد. او یا خودپسندی شتابگر است که برای فرار از اقرار  به جهل خود، انکار یا بی تفاوتی را برگزیده و یا هنوز در دایره حیوانیت است و  به آغاز سرزمین انسان ها راه نیافته است.

(17) انگیزه ما در جهان یابی آنست که بدانیم بهره ما در این میانه چیست. توجیه زندگی هم تلاشی است برای مطمئن شدن از سهیم بودن خود در جهان.

(35)یکی شرح حال خود می گفت که پسرش بیمار است و در این هوای گرم تابستان وسیله ای برای خنک کردن ندارد. من سخت متأثر شدم، چشمان خود را بستم و به فکر فرو رفتم و شکر خدای گفتم که من مبتلی نیستم.

 ترکیب این سه امر یعنی رحم و تأثر برای دیگران و شکر نعمت خداوند و تسلیم به این امر که دنیا جای آسایش نیست و این رویداد ها تضادی با عدل الهی ندارند، به علاوه یک امر چهارم که اگر برای من میّسر می بود، واجب بود در یاری او بکوشم، مفهومی را تشکیل می دهند که نام آن «دین» است.

(865) شتاب بی فایده است، اما شروع لازم است. زودتر شروع کنیم تا زودتر به مقصد رسیم.